Ogniem i mieczem, pierwsza z powieÅ›ci tworzÄ…cych TrylogiÄ™, przedstawia dzieje Polski w dobie powstania Chmielnickiego (1648-1654). Pisarz, starajÄ…c siÄ™ wzbudzić w czytelnikach patriotyczne uczucia, nadaÅ‚ powieÅ›ci cechy antycznego i rycerskiego eposu, wprowadziÅ‚ baÅ›niowość oraz wyraźny podziaÅ‚ na bohaterów reprezentujÄ…cych dobro i zÅ‚o. Jednoznacznie negatywnÄ… kwalifikacjÄ™ moralnÄ… przypisaÅ‚ Sienkiewicz zbuntowanym Kozakom, przedstawionym jako żądni krwi barbarzyÅ„cy, zaÅ› Polaków przedstawiÅ‚ jako odważnych obroÅ„ców ojczyzny i prawych, przestrzegajÄ…cych rycerskiego kodeksu żoÅ‚nierzy. W czarno-biaÅ‚y schemat wpisani zostali także – wbrew prawdzie historycznej – przywódcy walczÄ…cych stron. GÅ‚ównym wÄ…tkiem spajajÄ…cym fabuÅ‚Ä™ pierwszej części Trylogii uczyniÅ‚ pisarz burzliwe dzieje miÅ‚oÅ›ci odważnego rycerza bez skazy – Jana Skrzetuskiego i urodziwej, niewinnej szlachcianki – Heleny Kurcewiczówny, którzy rozdzieleni przez wrogów i przeciwnoÅ›ci losu, przeżywajÄ… liczne perypetie. Uwolnienie dziewczyny przez ZagÅ‚obÄ™ i ich wÄ™drówka w przebraniu, ponowne wpadniÄ™cie w rÄ™ce Bohuna..., wszystkie te przygody prowadzÄ… do szczęśliwego zakoÅ„czenia, w którym bohaterowie spotykajÄ… siÄ™ i mogÄ… stanąć na Å›lubnym kobiercu.