Czy istnieje „gen” religijny? Co decyduje o rozwoju życia duchowego rozumianego jako potrzeba nawiązania kontaktu z Bogiem? Jaką rolę pełni życie religijne w wymiarze społecznym? W publikacji podjęto próbę odpowiedzi na te pytania oraz przedstawiono rozwój wszystkich wspólnot wyznaniowych na obszarze Wielkiej Łodzi w okresie do I wojny światowej. Od początku XIX w. rozpoczął się proces tworzenia „polskiego Manchesteru”, określanego też jako „tygiel narodów, kultur i religii”. Jego wyróżnikiem, obok skomplikowanych podziałów narodowościowych, był systematyczny rozwój życia społecznego ze sferą duchowości na czele. Do wybuchu I wojny światowej powstała skomplikowana „mozaika” religijna podzielona na wyznania chrześcijańskie i niechrześcijańskie (takie jak religia mojżeszowa i muzułmańska). Religie, wierzenia, zbiory norm i wartości stanowią niewątpliwie jedną z płaszczyzn oceny świata zewnętrznego, w której danej jednostce, poszczególnym grupom czy wreszcie całym społecznościom przyszło żyć. Niekiedy stanowią istotną motywację do określonych postaw i zachowań człowieka, ale też i całych zbiorowości, wobec otoczenia. Badania nad religiami, dziejami poszczególnych wspólnot wyznaniowych oraz ich kontekstem społeczno-gospodarczym i politycznym mają charakter interdyscyplinarny łącząc, ogniskując w jednym miejscu przede wszystkim dorobek nauk humanistycznych, ekonomicznych i społecznych.