Przełomem w aktywizacji środowiska studenckiego był strajk na łódzkich uczelniach, który rozpoczął się 21 stycznia 1981 r. i trwał do 18 lutego tego samego roku, kiedy zawarto tzw. porozumienie łódzkie. Przez prawie miesiąc studenci Uniwersytetu Łódzkiego, Politechniki Łódzkiej, Akademii Medycznej, Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej, a na ostatnim etapie także Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych, okupując uczelniane budynki, walczyli nie tylko o rozwiązanie lokalnych problemów, ale w interesie całej polskiej społeczności akademickiej. W ten sposób wpisywali się i z czasem stopniowo przekraczali dotychczasowe zabiegi podejmowane przez Ogólnopolski Komitet Założycielski Niezależnego Zrzeszenia Studentów, a także punktowe reformy w funkcjonowaniu uczelni. Z tego powodu znaczenie strajku łódzkiego, w lutym wspartego przez część uczelni w innych miastach, jest niepodważalnie duże. Wiodącą rolę w odkrywaniu kart łódzkiego strajku studenckiego 1980–1981 należy przyznać R. Kowalczykowi – „Łódzki strajk studencki” (1992), „Studenci ‘81” (2000). Problem łódzkich strajków przewijał się także w opracowaniach dotyczących genezy i działalności NZS, zwykle w kontekście zawirowań dotyczących jego rejestracji. Oprócz tych i ostatnio wydanych, ukazało się też sporo wydawnictw źródłowych z epoki i współczesnych.