U schyłku lat siedemdziesiątych XI wieku rozegrał się na ziemiach polskich tajemniczy konflikt, w którego efekcie biskup krakowski Stanisław został zamordowany, a król Bolesław pozbawiony władzy i wygnany. Ogromne zainteresowanie "factum św. Stanisława", nieustannie, po dziś dzień, stanowi przedmiot omawiany w różnych rozprawach, jak i opracowaniach popularnych. Pierwszy kronikarz Gall Anonim pozostawił czytelnikom enigmatyczny przekaz, zaś Mistrz Wincenty, przeciwstawił dwie tradycje: duchowieństwa krakowskiego oraz dynastyczną. Późniejsza literatura dostarcza wielu, nie rzadko kontrowersyjnych i pozbawionych umocowania w źródłach hipotez, by wymienić słynne "Szkice historyczne jedenastego wieku" Tadeusza Wojciechowskiego. Książka Artura Lisa "Święty Stanisław. Rzeczywistość i legenda" omawia spory historiograficzne związane z biskupem krakowskim i jego konfliktem z monarchą.